varicella-zoster virus
بیماری واریسلا یا آبله مرغان (chicken pox) یک بیماری خفیف و بسیار مسری است که بطور عمده در کودکان مشاهده می شود
این بیماری با بثورات منتشر وزیکولی بر روی پوست وغشاهای مخاطی مشخص شده و در بالغین و کودکان مبتلا به نقص ایمنی از شدت بیشتری بر خور دار است
بیماری زونا یا زوستر بطور اسپورادیک رخ می دهد و بالغین و افراد مبتلا به نقص ایمنی را ناتوان می سازد
در این بیماری بثورات پوستی محدود به منطقه توزیع یک گانگلیون حسی هستند و از لحاظ ظاهری شبیه بثورات آبله مرغان میباشند هر دو بیماری توسط یک ویروس ایجاد می شوند
آباه مرغان بیماری حادی است که متعاقب تماس اولیه فرد با ویروس حاصل می شود در حالی که بیماری زونا پاسخ میزبان تقریبا مصون در برابرفعا لیت مجدد ویروس واریسلا که در حالت مخفی در گانگلیون های حسی به سر میبرد می باشد
خصوصیات ویروس
ویروس واریسلا- زوستراز نظر مرفولوژیکی شبیه ویروس هرپس سیمپلکس است و هیچ گونه مخزن حیوانی ندارد
این ویروس در محیط کشت حاصل از جنین انسان تکثیر یافته و بطور مشخصی موجب تولید انکلوزیون های داخل هسته ای می شود.
ویروس عفونی در داخل سلول میزبان باقی می ماند و تکثیر مکرر آن از طریق سلولهای آلوده آسانتر از مایع حاصل از کشت بافتی صورت می گیرد.
عامل بیماری آبله مرغان و زونا یک ویروس مشترک است
ایزوله های ویروسی بدست آمده از وزیکول های بیماران مبتلا به آبله مرغان یا زونا از نظر ژنتیکی هیچ تفاوت عمده ای با یکدیگر ندارند.
تلقیح مایع داخل وزیکول زونا به کودکان باعث بروز بیماری آبله مرغان در آنها می شود
کودکانی کا از عفونت مربوط به ویروس زوستر بهبود یافته اند در برابر بیماری آبله مرغان مقاوم هستند
پاتوژنز و پاتولوژی
۱-واریسلا: راه انتقال عفونت واریسلا ار طریق مخاط دستگاه تنفسی فوقانی یا ملتحمه است
ویروس وارد جریان خون شده و پس از چندین دوره تکثیر در نهایت در پوست بیمار تجمع می یابد
ضایعات جلدی و مخاطی ویروس در ابتدا با آلودگی سلولهای اندوتلیال مویرگ ها شروع می شوند
در اثر تورم سلولهای اپیتلیال تخریب بالونی شکل سلولها و تجمع مایعات بافتی وزیکول ایجاد می شود
انکلوزیون های ائوزینو فیلیک در داخل هسته سلولهای آلوده یافت می شود
ضایعات خارج سلولی بیماری واریسلا که در نوزادان و در عفونتهای عارضه دار بالغین مشاهده می شوند مشابه یکدیگر هستنددر گیری ریه در این موارد معمولا شدید تر از سایر اعضا می باشد و سلولهای غول پیکر چند هسته ای اغلب مشاهدا می گردند.
پاسخ ایمنی سلولی و هومورال میزبان تگثیر ویروس ها را مهار کرده و از انتشار آن جلو گیری می نماید
اینتر فرون نیز ممکن است در این روند دخالت داشته باشد
۲-زوستر: ضایعات پوستی ناشی از زوستر از لحاظ پاتولوژی شبیه ضایعات واریسلا هستند
التهاب حاد اعصاب گانگلیون های حسی نیز مشاده می شود و اغلب فقط یک گانگلیون حسی گرفتار می گردد. به عنوان یک اصل نحوه توزیع ضایعات پوستی متناسب با مناطقی است که توسط یک گانگلیون ریشه خلفی عصب دهی می شوند.
عوامل محرک که باعث فعا لیت مجدد ویروس در گانگلیون می شوند هنوز شناخته نشده اند به نظر می رسد ضعف سیستم ایمنی باعث تکثیر ویروس در گانگلیون شده و متعاقب آن التهاب و درد شدید ایجاد می کند. ویروس در مسیر رو به پایین عصب به طرف پوست حرکت کرده و موجب تشکیل وزیکول می شود. احتمالا ایمنی سلولی مهمترین عامل دفاعی میزبان در برابر عفونت واریسلا-زوستر است
فعالیت مجدد زوستر اسپورادیک بوده و عود بیماری به ندرت رخ می دهد
یافته های بالینی
واریسلا : عفونت تحت بالینی آبله مرغان (chicken pox) غیر معمول است و معمولا این بیماری با علائم بالینی همراه است.دوره کومون آبله مرغان بطور متوسط ۲۱-۱۰روز است
احساس ناخوشی و تب از اولین علائم بیماری هستند که به دنبال آنها بثورات ابتدا در تنه ، سپس در صورت، اندامها . مخاط دهان و حلق ظاهر می شود. پس از ۴-۲روز وزیکول های جدید به وجود می آیند به گونه ای که در یک زمان می توان تمام مراحل ماکول، پاپول ، وزیکول و کراست را مشاهده کرد.
تب تا زمانی که بثورات جدید ظاهر می شوند باقی می ماند و با شدت بثورات متناسب است
عوارض بیماری در کودکان سالم نادر بوده و مرگ و میر آن بسیار اندک است آنسفالیت در حدود یک در هر هزار مورد رخ می دهد. در واریسلای نوزادی عفونت اندکی قبل یا بعد از تولد از مادز به نوزاد انتقال می یابد. در این شرایط آنتی بادی مادرا به مقدار کافی به نوزاد منتقل نمی شود تا ار بروز عفونت جلو گیری کند. ویروس واریسلا در نوزادان اغلب بطور وسیعی منتشر شده و میزان مرگ و میر بیماری گاهی به بیش از ۳۰ درصد میرسد.
بیماران که از آنسفالیت واریسلا نجات می یابند ممکن است دچار عوارض دائمی گردند . پنو مونی واریسلا در کودکان نادر است اما شایعترین عارضع آبله مرغان در بزرگ سالان مبتلا به عفونت اولیه ویروس واریسلا-زوستر می باشد . میزان مر گو میر این بیماری ۴۰-۱۰درصد است. بیماران مبتلا به نقص ایمنی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عوارض گوناگون آبله مرغان هستند.
کودکان مبتلا به لوسمی به ویژه در خطر ابتلا به عفونت های شدید و منتشر ویروس واریسلا-زوستر هستند میزان مرگ و میر واریسلای پیش رونده در کودکان مبتلا به نقص ایمنی حدود ۲۰درصد است
۲-زوستر: این بیماری معمولا با درد شدیدی در ناحیه پوست یا مخاط که توسط یک یا چند عصب با گانکلیون حسی عصب دهی می شوند آغاز می گردد . چند روز پس از شروع بیماری وزیکول های متعددی بر روی پوست منطقه ای که حس آن توسط اعصاب مبتلا تامین می شوند به وجود می آید
این بثورات معمولا یک طرفه بوده و تنه و سر و گردن را بیشتر از سایر نقاط بدن در گیر می کند طول دوره بیماری و شدت بثورات معمولا با سن بیمار متناسب است . در۱۵-۱۰درصد موارد زوستر ، شاخه چشمی عصب سه قلو در گیر می شود.
شایعترین عارضه زونا در سالمندان نورالرژی پس از زونا می باشد . در این بیماران درد ممکن است چند هفته تا چند ماه ادامه داشته باشد . نورالرژی به ویژه بعد از زونای چشمی شایع است . مقدار اینتر فرون وزیکول در افراد مبتلا به زونای موضعی که دارای بیماری زمینه ای نیستند.
در اوائل عفونت یعنی در حدود ششمین روز به حد اکثر میزان خود می رسد پس از رسیدن مقدار اینترفرون به حد اکثر خود در عرض۴۸ ساعت بهبودی بالینی ایجاد می شود ویزیکول ها به پوستول و کراست تبدیل شده و انتشار ضایعات متوقف می گردد . وجود بیماری های زمینه ای نظیر بدخیمی ها ، نقایص ایمنی و استفاده از
داروهای مهار کننده سیستم ایمنی
موجب انتشار بیماری زونا و افزایش و شدت آن می گردد . گروهی از بیماران مبتلا به هوچکین سر انجام به بیماری زوستر دچار خواهند شد . یکی از علل مهم مرگ در بیماران مبتلا به نقص ایمنی که دچار زونا می شوند بیماری های احشایی به ویژه پنومونی می باشد
ایمنی
ویروس های واریسلا و زوستر مشابه یکدیگر هستند و بیماری های آبله مرغان و زونا ازاختلاف پاسخ های ایمنی میزبان ناشی می شوند . عفونت قبلی با آبله مرغان موجب موجب ایمنی دراز مدت در برابر این بیماری می شود . اما زونا ممکن است در برابر تیترهای سرمی بالا ازآنتی بادی های خنثا کننده واریسلا نیز رخ دهد.
بنظر می رسد که ایمنی سلولی اختصاصی ویروس واریسلا-زوستردر بهبودی بیماران مبتلا به آبله مرغان و زونا نقش مهمی داشته باشد . پیدایش اینترفرون موضعی نیز در بهبودی بیماری مشارکت دارد
تشخیص آزمایشگاهی
در نمونه های رنگ آمیزی شده ازپوسته ها یا سواپ های به دست آمده از پایه وزیکول ها، سلولهای غول پیکر چند هسته ای را می توان مشاهده کرد . این سلولها در وزیکولهای غیر هرپسی وجود ندارند
آنتی ژن های ویروسی داخل سلول میزبان را می توان توسط رنگ امیزی ایمونوفلوئوروسانس نشان داداستفاده از روشهای شانسایی سریع ویروس واریسلا-زوستر از لحاظ بالینی برای تشخیص عفونت مهم هستند . بررسی شکل ظاهری ذرات ویروس موجود در مایع وزیکول در زیر میکروسکوپ الکترونی موجب تمایز هرپس ویروس ها و پوکس ویروس ها از یکدیگر میشود . آنتی ژن های اختصاصی ویروس واریسلا-زوستر در مایع وزیکول و ترشحات حاصل از پوسته ها یا مواد حاصل از بیوسی وجود دارند
اگر چه اثرات سیتوپاتیک ویروس واریسلا گاهی بسیار آهسته ظاهر می شوند اما ویروس را می توان از مایع وزیکول و در کشت سلولهای انسانی در مدت۷-۳روز بدست آورد . ویروس واریسلا-زوستردر مایع وزیکول بسیار نا پایدار است و تلقیح آن در کشت های سلولی باید به سرعت انجام گیرد .
افزایش تیتر آنتی بادی اختصاصی را می توان در سرم بیماران توسط آزمایشهای ایمونوفلوئوروسانس غیر مستقیم و ایمونواسی آنزیمی مشاهده نمود
تست انتخابی به هدف آزمایش و امکانات ازمایشگاهی بستگی دارد نقش ایمنی سلولی در مقابله با این ویروس بسیار مهم و در شناسایی آن است
اپیدمیولوژی
بیماری های آبله مرغان و زونا در تمام نقاط دنیا مشاهده می شوند . بیماری آبله مرغان یک بیماری اپیدمیک شایع در دوران کودکی است که حد اکثر بروز آن در سنین بین ۶-۲سالگی است و در بالغین نیزمشاهده می شود . در مناطق معتدل شیوع این بیماری در فصول زمستان و بهار بیشتر از فصل تابستان است .زونا بطور اسپورادیک رخ داده و اکثر بالغین را گرفتار می کند
این بیماری در تمام فصول سال شیوع یک سانی دارد ده تا بیست درصد بالغین حد اقل یک بار حمله زونا را در طول عممر خود تجربه می کنند . بیماری آبله مرغان به راحتی از طریق قطرات تنفسی و تماس مستقیم منتقل می شود
بیمار مبتلا به آبله مرغان از مدت کوتاهی قبل ازبثورات وزیکولی تا حدود پنج روز بعد از آن قادر به انتقال بیماری به دیگران است
اما بیماری زونا به ندرت در اثر تماس منتقل می شود احتمالا علت این امر آن است که ویروس در دستگاه تنفسی فوقانی وجود ندارد بیماران مبتلا به زونا ممکن است منبع عفونت آبله مرغان برای کودکان حساس باشند و شیوع بیماری را یک باره افزایش دهند.
ماده زنتیکی ویروس واریسلا- زوستر را به کمک روشهای جدا سازی در نمونه های گرفته شده از هوای اتاقی که بیماران مبتلا به واریسلای فعال و زونا تنفس می کنند یافته اند . عفونت آبله مرغان بدون عارضه یک بیماری خفیف است و تعداد بسیار کمی از بیماران نیاز به بستری در بیمارستان پیدا می کنندو کمتر از یک درصدآنها فوت می کنند
میزان مرگ و میر بیماری واریسلا در کودکان مبتلا به لوسمی که درمان ضد ویروس دریافت نکرده اند حدود ۳۰درصد است
درمان
بیماری واریسلا در کودکان طبیعی خفیف بوده و نیازی به درمان ندارد در مقابل این بیماری در نوزادان و افراد مبتلا به نقص ایمنی و برخی از بالغین بالقوه کشنده بوده و نیاز به درمان دارد.
از گاماگلوبولینی که دارای تیتر بالای انتی بادی ضد ویروس واریسلا-زوستراست می توان استفاده کرد یعنی از واریسلا ایمونوگلوبولین می توان برای جلوگیری از ایجاد بیماری در افراد دچار نقص ایمنی که با بیماران مبتلا با آبله مرغان تماس داشته اند استفاده کرد .
در صورت شروع بیماری آبله مرغان این فراورده هیچ گونه اثر درمانی نخواهد داشت ایمونوگلوبولین استاندارد به علت دارا بودن تیتر پایین آنتی بادی ضد واریسلا فاقد ارزش درمانی است .
چند داروی ضد ویروسی برضد واریسلا موثراند که عبارتند از آسیکلوویر- والاسیکلوویر- ویدارابین و اینترومزون لوکوسی آسیکلوویر دارویی است که در کودکان مبتلا به نقص ایمنی مانع از گسترش بیماری آبله مرغان شده و در افراد بالغ نیز پیشرفت بیماری زونا را مهار می کند.
اما بر روی نور آلرژی پس از هرپس زونا تاثیری ندارد تجویز ویدارابین در مواردی نظیر بالغین مبتلا به پنومونی شدید آبله مرغان و کودکان دارای نقص ایمنی که با ویروس واریسلا آلوده شده اند و نیز بالغین مبتلا به زونای منتشر مفید است.
پیشگیری و کنترل
از سال ۱۹۹۵واکسن آبله مرغان که حاوی ویروس زنده ضعیف شده است برای عموم مردم آمریکا استفاده می گردید . در ژاپن نیز استفاده ار واکسن مشابهی از حدود۳۰سال قبل با موفقیت همراه بوده است . عفونت حاصل از واکسن پایدار بوده و تقریبا بطور مکرر عود می کند اما موارد عود بیماری بسیار خفیف هستند
منبع:پزشکان بدون مرز
فضایی متفاوت در ارایه مطالب فرهنگی علمی گردشگری اجتماعی توسط تیم پزشکی درمانی کلینیک درد ماهان