هنگامی که از روبرو به ستون مهره ها نگاه می کنیم، ستون مهره به طور مستقیم و در امتداد یک خط عمودی صاف دیده می شود.هر گاه این خط صاف دچار خمیدگی گردد، در نگاه از روبرو، دیگر ستون مهره ها به صورت یک خط مستقیم دیده نمی شود و به یک یا هر دو سمت دچار انحنا می شود که به این امر "اسکولیوز" یا "انحراف جانبی ستون مهره" می گوییم.
در واقع اسکولیوز یا انحنای ستون فقرات، به خمیدگی بدون درد ستون مهرهها که گاهی حالت پیشرونده داشته و باعث تغییر شکل قفسه سینه و پشت می شود، گفته می شود.این عارضه می تواند مهرههای قفسه سینهای (میانی) یا مهرههای کمری (پایینی) ستون فقرات را درگیر سازد.
ایجاد اسکولیوز یک روند تدریجی دارد. اسکولیوز معمولا قبل یا در حین بلوغ مشخص می شود، یعنی زمانی که جهش رشدی در فرد ایجاد می شود. در موارد کمی اسکولیوز در دوره نوزادی تشخیص داده می شود.
بروز اسکولیوز در خانم ها(70 درصد) شایع تر از آقایان می باشد. در اسکولیوز هر چه محل انحنا بالاتر و سن شروع مشکل کمتر باشد، نتیجه ی وخیم تری به دنبال خواهد داشت.
علایم شایع
اسکولیوز در مراحل اولیه علایم واضحی ندارد و توسط پزشک یا مسؤول بهداشت مدرسه، در طی معاینات معمولی کشف می گردد.
اما در مراحل پیشرفته تر علائم زیر قابل مشاهده است:
* انحنای قابل مشاهده قسمت بالاتنه
* ستون فقرات به شکل S یا کمان درمی آید.
* شانه ها هم تراز نیستند و مدور می گردند.
* فرورفتگی قفسه سینه
* حرکت موجی پشت
* به جلو کشیده شدن یک طرف لگن
* درد پشت
علل
* در 80 درصد موارد، علل آن ناشناخته است که به آن اسکولیوز ایدیوپاتیک می گویند.
اسکولیوز گاهی در اثر عوامل زیر به وجود می آید:
* عدم یکسان بودن اندازه پاها که سبب انحراف لگن به یک سمت و ایجاد اسکولیوز در ستون مهره می گردد.
* عفونت های ستون مهره که سبب تخریب مهره ها می شوند.
* بدخیمی های استخوانی یا متاستاز ستون مهره هم از علل تخریب مهره و به تبع آن ایجاد اسکولیوز است.
* بیماری های دستگاه عصبی مرکزی، نظیر فلج اطفال یا دیستروفی عضلانی از دیگر علل این بیماری است.
* نقایص مادرزادی ستون فقرات
* رشد و تکامل ناقص یا ناصحیح مهره ها؛ مثل تشکیل نیمی از مهره یا تغییر شکل های غیر طبیعی مهره که در این موارد اغلب اسکولیوز در نوزادی ایجاد می شود.
عوارض احتمالی
تغیر شکل ستون فقرات با فیزیک (شکل) نامناسب بدن همراه است و با چرخش مهره ها، قفسه سینه تحت تاثیر قرار می گیرد و این چرخش می تواند موجب به خطر افتادن سلامتی قلب و ریه و تنگی نفس شود.
تشخیص
* بیشتر انحناها در معاینات دوره ای پزشک مدرسه کشف می شوند و یا این که در فصل تابستان و هنگام شنا، والدین به وجود انحنای غیرطبیعی پی می برند.
* معاینه ستون مهره توسط پزشک برای بررسی انحنای آن، که آیا اسکولیوز کمر وجود دارد یا اسکولیوز قفسه سینه.
* در معاینه، پزشک از شما می خواهد تا به جلو خم شوید (مثل حالت رکوع ) و وی در این حالت انحراف ستون مهره شما را بررسی می کند.
* انجام رادیوگرافی ستون مهره برای بررسی دقیق تر وجود یا عدم وجود اسکولیوز. در صورت وجود اسکولیوز، پزشک از روی عکس رادیوگرافی می تواند میزان مشکل و درجه آن را اندازه گیری کند.
* پزشک همچنین لگن، اندازه پاها، نحوه قرارگیری پاها روی زمین، پوست، قفسه سینه و کمر را معاینه خواهد نمود و بر اساس شرح حال، معاینه و رادیوگرافی تشخیص را مطرح خواهد کرد.
درمان
پزشک متخصص ارتوپد یا طب ورزشی بر اساس سن، میزان رشد بدنی، درجه و نوع اسکولیوز و نوع و علت آن، نحوه درمان را معین می کند. اگر اسکولیوز به دلیل عفونت یا تومور باشد، در درجه اول درمان علت آن لازم است و سپس درمان اسکولیوز، یا مثلا اگر طول دو پا نابرابر باشد، کفش مخصوص برای پای کوتاه تر ممکن است تجویز شود.
انواع روش های درمانی عبارتند از:
* تحت نظر گرفتن توسط پزشک
چنانچه شما در حال رشد هستید (مثل دوران بلوغ) یا درجه اسکولیوز شما کمتر از 20 تا 25 درجه است، پزشک شما را تحت نظر می گیرد، زیرا اسکولیوز دوران بلوغ می تواند به مرور اصلاح گردد و اسکولیوزهای کمتر از 20 تا 25 درجه در صورت عدم پیشرفت و افزایش درجه می توانند بدون علامت باقی بمانند. در این موارد پزشک هر 4 تا 6 ماه شما را معاینه می کند تا مبادا دچار پیشرفت میزان اسکولیوز شوید.
* استفاده از بریس (Brace)
چنانچه شما اسکولیوزی با میزان 25 تا 40 درجه داشته باشید، پزشک می تواند برای شما بریس را تجویز کند.
بریس سبب جلوگیری از پیشرفت بیشتر درجه انحراف ستون مهره ها می گردد و بروز علائم و عوارض را کاهش می دهد. از آنجا که در بزرگسالان رشد ستون فقرات متوقف شده است، استفاده از بریس پشت چندان مؤثر نیست.
بریس باید 18تا 24 ماه به طور تمام وقت ( 23ساعت در روز) استفاده شود تا اسکولیوز کنترل شود.یک سری تمرینات ورزشی که به دقت برنامه ریزی شده است همراه با پوشیدن بریس لازم است. توجه بیمار و خانواده وی در درمان اسکولیوز با بریس بسیار اهمیت دارد.
* فیزیوتراپی
انجام ورزش های خاص و فیزیوتراپی می تواند جلوی پیشرفت اسکولیوز را بگیرد، اما آن را کاملا درمان نمی کند. البته این امر مورد توافق همگان نیست و برخی متخصصین معتقدند فیزیوتراپی و ورزش های خاص می تواند اسکولیوز را درمان کند. در واقع ورزش به منظور تقویت عضلات پشت توصیه می شود.
* جراحی
در مواردی که انحراف جانبی ستون مهره بیش از 40 درجه باشد، اغلب نیاز به جراحی وجود دارد. بهبودی پس از عمل بستگی به نوع عمل جراحی، سن بیمار و سلامت عمومی بیمار قبل از عمل جراحی دارد. معمولا دو تا چهار روز پس از عمل، در صورت لزوم بیمار با یک بریس مناسب می نشیند و راه می رود و شش تا هشت روز پس از عمل، در صورتی که عمل ساده و یک مرحله ای باشد از بیمارستان مرخص می شود و دو تا هشت هفته پس از عمل، بیمار به تدریج به فعالیت های عادی خود باز می گردد.جوش خوردن مهره ها در جوانان حداقل شش ماه و در بزرگسالان حداقل یک سال زمان نیاز دارد.
منبع :تندرستی
فضایی متفاوت در ارایه مطالب فرهنگی علمی گردشگری اجتماعی توسط تیم پزشکی درمانی کلینیک درد ماهان