درمان درد سر و صورت
● درد صورت
▪ چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟
ـ چشمها هم درد میکنند.
ـ تب، دانههای قرمز در صورت، یا ورم صورت وجود دارد.
ـ درد، گزگز یا کرختی در دست یا پا احساس میشود.
▪ درد صورت نشانه چیست؟
درد صورت برای پزشکان به معنی وجود یک گرفتاری در جایی دیگر، مثل سر، آرواره، گردن یا حتی دندان است. یافتن محل گرفتاری گاهی بسیار ساده است. صورت،سر و گردن اعصابی مرتبط با هم دارند. اگر عصبی در گردن آسیب ببیند یا تحریک شود،ناراحتی آن از عصب بالا آمده و درد صورت هم ایجاد میکند.
بسیاری حالات،ایجاد درد صورت میکنند. مبتلایان به میگرن یا سردردهای مداوم دچار درد صورت میشوند. عفونتهای سینوس، گوش و چشم هم باعث این درد میشوند. دنداندرد و التهاب مفصلی گردن میتوانند صورت را هم به درد آورند. اختلال دیر تشخیص و بحثانگیز ( TMDبیماری مفصل گیجگاهی آرواره) گاهی باعث درد صورت میشود، گرچه علائم واضحتری مثل صدای “کلیک” در آرواره و سردرد هم دارد.
درد شدید صورت علامت اصلی تیک دردناک است که اختلالی عصبی است. در مبتلایان به این گرفتاری هوای سرد، نوشیدن مایعات خنک، شستن صورت، اصلاح صورت، جویدن و حتی حرف زدن، صورت را به درد میآورد. تیک دردناک، یک درد متناوب شوکمانند است و علت درد گرفتن صورت در آن کاملا مشخص نیست.
درد صورت همچنین علامت نادر ولی ممکن در سکته مغزی است، گرچه باید به دنبال علائم دیگر مثل کرختی و اختلال دید هم بود.
▪ درمان درد صورت
چون درد صورت ناشی از گرفتاری دیگری است، درمان عامل اصلی- دنداندرد، سردرد یا -TMD درد صورت را هم از بین میبرد.
اگر دچار تیک دردناک هستید، به نکات زیر توجه کنید:
دارو بخورید؛ پزشکان دریافتهاند که بهترین راه کنترل درد در تیک دردناک، درمان دارویی است و داروهای ضدتشنج یا مشابه آن مثل کاربامازپین تجویز میکنند که مستقیما بر اعصاب اثر میگذارند.
جراحی کنید؛ اگر دارودرمانی موثر واقع نشود،عمل جراحی کوچکی با استفاده از گذاشتن سوزن در عصب گردن، درد را آرام میکند. ممکن است عوارضی به صورت کمبود حس در ناحیه عصب مبتلا روی دهد.
● سردرد
چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟
ـ قبلا هیچگاه سردرد روی نداده است.
ـ سردرد بیش از سه روز طول کشیده یا مانع فعالیتهای عادی شده است.
ـ سردرد مانند انفجاری ناگهانی در سر است.
ـ همراه با سردرد اختلال دید، اشکال در گفتار، اشکال در هماهنگی حرکات، ضعف دستها یا پاها یا اشکال در فکر کردن درست وجود دارد.
ـ تب یا سفتی گردن هم وجود دارد.
ـ بعد از کار زیاد، سردرد روی میدهد.
ـ استفراغ روی داده ولی حالت تهوع وجود نداشته است.
ـ سردردها بیشتر و شدیدتر میشوند.
▪ سردرد نشانه چیست؟
گاهی به نظر میرسد هیچ چیز بدتر از سردرد نیست. انگار سر سوراخ میشود، منفجر میشود یا فشرده میشود. گاهی هم احساس میکنید که سر را پشت ورو میکنند و تمام انرژی بدنتان را بیرون میکشند.
سردرد بهطور فزایندهای همهگیر میشود. تقریبا ۶۰ درصد مردان و ۷۵ درصد زنان لااقل یکبار در ماه دچار سردرد میشوند.
از هر ده مورد سردرد نه تای آن سردرد انقباض ماهیچهای است که سردرد تنشی خوانده میشود. این سردردها که اغلب با تنش روانی یا خستگی شروع میشوند، ناشی از انقباض ماهیچههای سر و گردن هستند. سردرد تنشی معمولا در بعدازظهر روی میدهد و مانند پیچاندن محکم نواری به دور سر احساس میشود.سردرد میگرنی با گشاد شدن رگهای خونی پوست سر روی میدهد. این سردرد اغلب صبحها با درد شدید در یک طرف سر یا پشت چشمها شروع میشود. این سردرد ممکن است چند ساعت یا حتی تا سه روز طول بکشد. چشم برخی از مبتلایان به میگرن ۱۵ تا ۳۰ دقیقه قبل از شروع سردرد ستاره میزند، یعنی جرقههای نورانی یا خطوط زیگزاگی میبیند. میگرن باعث تهوع، استفراغ و حساسیت به نور هم میشود. ۶۵ تا ۷۵ درصد مبتلایان به میگرن، زن هستند.
سردرد در زنان ممکن است به چرخه قاعدگی آنها مربوط باشد. سردردهای میگرنی بعد از یائسگی بسیار کمتر دیده میشود.
اما مردان بیشتر گرفتار سردرد خوشهای میشوند که سردردی شدید و عذابآور در چشم یا دور آن است. این سردرد خوشهای از شدیدترین انواع سردرد است که حمله آن ممکن است تا دو ساعت و روزی یک یا دوبار در ماه اول و بعد گاهی هر شش ماه یکبار تا سالها روی دهد.
سردرد میتواند علامتی از سرماخوردگی، آنفلوانزا، بالا بودن فشار خون، خونریزی مغزی، سکته، تومور مغزی، التهاب مننژها، بیماری لایم، وجود کرمهای نواری در بدن، آب سیاه چشم، آبسه دندان یا ترک کافئین باشد. گاهی نیز از عوارض جانبی برخی داروهاست.
▪ درمان سردرد
خوشبختانه کمتر از ۵ درصد سردردها علامت یک بیماری جدی هستند. برای بیشتر ما سردرد یک حالت ناراحتکننده اما بخشی از زندگی عادی است و غالبا میتوان آن را کنترل کرد.
بخوابید؛ بسیاری از سردردهای تنشی با کمی خواب عمیق تسکین مییابند اما گاهی خواب کمتر یا زیادتر از معمول باعث سردرد میشود. به همین دلیل داشتن برنامه منظم برای خواب اهمیت دارد.
دندانقروچه نکنید؛ برخی افراد در هنگام خواب به قدری ناآرامند که دندانقروچه میکنند و صبح با سردرد بیدار میشوند.
غذای کافی بخورید؛ نخوردن غذای کافی هم مثل نخوابیدن کافی باعث سردرد میشود. علت آن کاملا مشخص نیست، ولی احتمالا وقتی مواد غذایی بدن کم باشد، قسمتی از دستگاه عصبی که ماهیچهها را منقبض میکند فعال میشود.
غذاهایتان را کنترل کنید؛ در افرادی که زیاد دچار سردرد میشوند،بهتر است آنچه را که دو تا سه ساعت قبل از سردرد خوردهاند بررسی کنند. شایعترین ماده غذایی مسئول سردرد، اسید آمینه تیرامین است. از جمله غذاها و نوشیدنیهای دارای تیرامین یا سایر مواد سردردآور، پنیر کهنه، گوشت نمکسود، ترشیها، شکلات، مرکبات،پیتزا و هر چیز محتوی گلوتامات مونوسدیم است. اگر متوجه شدید که برخی مواد غذایی عامل سردرد شماست، یکی یکی آنها را از برنامه غذایی حذف کنید تا عامل اصلی را بیابید.
زیاد قهوه نخورید؛ اگر در محل کار بیش از سه فنجان قهوه در روز میخورید، صبح بعد از روز تعطیل دچار سردرد میشوید، چون روز قبل قهوه نخوردهاید. برای جلوگیری از این سردرد توصیه میشود در روز بیش از یک یا دو فنجان قهوه نخورید.
سیگار نکشید؛ سیگار برای همه بد است و سردرد را نیز بدتر میکند. بهتر است سیگار کشیدن را ترک کنید.
از کلاه و عینک استفاده کنید؛ تابش نور آفتاب و انعکاس آن، در برخی افراد باعث سردرد میشود. در این موارد بهتر است عینک آفتابی بزنید و کلاه دارای لبه بزرگ بر سر بگذارید.
ورزش کنید؛ ورزش درمان بسیار خوبی برای سردرد است. عجیب به نظر میآید، اما کسانی که ورزشهای مختلف میکنند سردردشان از بین میرود. ورزش، تنش روانی را از بین میبرد و تولید مسکنهای طبیعی بدن را که اندورفینها نام دارند تحریک میکند. فقط نیمساعت پیادهروی، سه بار در هفته برای جلوگیری از سردرد کافی است. اگر سردرد با تب همراه است، نزد پزشک بروید و ورزش را به تعویق بیندازید.
خود را گرم کنید؛ از مهمترین درمانهای خانگی سردرد گذاشتن کیسه آب گرم بر روی گردن و شانهها به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه است. این کار خوبی برای کاهش تدریجی سردرد تنشی است. بالشتک گرم، ماهیچههای گرفته را شل کرده و جریان خون را در آنها آسان میکند. گرفتن دوش آب گرم هم موثر است ولی نه به اندازه کیسه آب گرم.
آرامش داشته باشید؛ درمان فشارهای روانی، در افرادی که زیاد دچار سردردهای تنشی میشوند موثر است.
به آن فکر نکنید؛ سعی کنید فکر سردرد را از خود دور کنید. برای این کار در جای راحتی بنشینید و چشمانتان را ببندید. فرض کنید در ساحل دریا دراز کشیدهاید، آفتاب بدنتان را گرم میکند و امواج آب به آرامی روی شما میآید. هر برگشت ذهنی امواج قسمتی از سردرد شما را با خود میبرد.
روش زیر را هم امتحان کنید؛ توجه خود را بر سردردتان متمرکز کنید. تصور کنید سردردتان اندازه، شکل و رنگ مشخصی دارد. ببینید سردرد چگونه است؟در یکجا ساکن است یا جابهجا میشود؟بعد فرض کنید سردرد به صورت مایع است و از سرتان روی گردن، شانهها، دستها و در آخر انگشتان میریزد. سرانجام این سردرد از انگشتانتان خارج شده و به اطراف میریزد.
▪ استفاده از دارو
اگر درمانهای طبیعی، سردرد را از بین نبرد، چندین مسکن بدون نسخه برای آن وجود دارد:
آسپیرین بخورید؛ سردرد بیشتر افراد با خوردن یک یا دو قرص آسپیرین یا استامینوفن برطرف میشود. آسپیرین التهاب را نیز کاهش میدهد. هر دو اینها مسکنهای خوبی هستند.
آسپیرین با قهوه بخورید؛ اگر سردرد متوسط تا شدیدی دارید، آسپیرین را با یک فنجان قهوه بخورید. کافئین موجود در قهوه باعث تسریع جذب آسپیرین میشود.
ضدحساسیت بخورید؛ خوردن داروهای ضدحساسیت فاقد مسکن هم ممکن است سردرد تنشی را آرام کند. اما از دستور نوشته شده بر روی برچسب آن پیروی کنید.
داروهای ضدحساسیت اگر بهطور مرتب خورده شوند، ماهیچهها را شل میکنند. در آغاز ممکن است شما را خوابآلوده کنند، اما با استفاده مکرر در تسکین سردرد موثرتر میشوند و خوابآلودگی هم کاهش مییابد.
اکسیژن تنفس کنید؛ اکسیژن وسیله بسیار موثری برای تسکین سردردهای خوشهای و میگرنی است. برای استفاده مداوم از کپسول اکسیژن و مقدار آن از پزشک خود اجازه بگیرید.
نزد پزشک بروید؛ در سردردهای شدید خوشهای یا میگرنی مسکنهای قویتری مثل ارگوتامین لازم است. این داروهار ا فقط با تجویز پزشک مصرف کنید.
زیاد مسکن نخورید؛ خوردن مداوم مسکن هم به اندازه سردرد مداوم، زیانبار است. تمام داروهای ضد سردرد را چه بدون نسخه و چه با تجویز پزشک نباید بیش از دو بار در هفته مصرف کرد، چون خوردن مداوم این داروها به تدریج آستانه درد را پایین آورده و دردها را بیشتر میکند. اگر بیش از حد مسکن مصرف کردهاید، نزد پزشک بروید تا او برنامهای برای رهایی از سردرد و دارو برایتان تنظیم کند.
● سرگیجه
▪ چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟
ـ سرگیجه بدون دلیل، شدید، مکرر یا پایدار است.
ـ همراه با سرگیجه گوش زنگ میزند یا ناگهان شنوایی از بین میرود.
ـ دید، ناگهان مختل شده یا دوبینی روی داده است.
ـ سردرد شدید وجود دارد.
ـ سابقه خانوادگی سرگیجه وجود دارد.
▪ سرگیجه نشانه چیست؟
چرخیدن همه چیز به دور سر انسان در هنگامی که سوار چرخ فلک هستید چیزی عادی است اما اگر در خانه خود نشستهاید واین حالت روی میدهد، لااقل ناخوشایند است.
در برخی موارد همه ما دچار سرگیجه میشویم. برخی افراد هنگامی که از بالای ساختمان بلندی به پایین نگاه میکنند، یا سوار چرخ فلک میشوند سرگیجه پیدا میکنند. حتی فضانوردان نیز ممکن است در هنگام فضاپیمایی دچار سرگیجه شوند.
در ۷۰ درصد موارد، سرگیجه علامت اختلال در گوش درونی است که مثل یک چرخشنما (ژیروسکوپ) حالت تعادل بدن را حفظ میکند اما همین سرگیجه ممکن است نشانهای برای بیش از ۳۵۰ ناخوشی باشد. از جمله سرماخوردگی، آنفلوانزا، آلرژی، فقر غذایی، مرض قند، خونریزی داخلی، بیماری قلبی و سکته مغزی.
▪ درمان سرگیجه
کارهای زیادی برای متوقف کردن سرگیجه میتوان انجام داد،ولی اگر سرگیجه بدون دلیلی دارید به پزشک مراجعه کنید، چون شما نمیتوانید تشخیص دهید که آیا علامت یک بیماری جدی است یا نه. در اینجا راهنماییهایی برای درمان سرگیجه ارائه میشود:
به گوشتان استراحت بدهید؛ گوش داخلی به کمک پاها و چشمها تعادل بدن را حفظ میکنند. روی صندلی بنشینید و دستههای آن را بگیرید و چند دقیقه به چیزی خیره شوید. این کار میتواند سرگیجه را تسکین دهد، چون مغز از دریافت پیامهای خطایی که از گوش درونی میرسد خودداری میکند اما اگر سرگیجه مقاوم است در این کار زیادهروی نکنید و حتما نزد پزشک بروید.
لاکپشتی راه بروید؛ هنگام سرگیجه بسیار آهسته راه بروید و از حرکت دادن ناگهانی سر خودداری کنید، مخصوصا وقتی بلند میشوید یا دراز میکشید. در عوض مرحله به مرحله حرکت کنید. مثلا وقتی میخواهید از رختخواب بلند شوید، اول لااقل۳۰ ثانیه بر لبه تخت بنشینید و بعد برخیزید.
داروهایتان را کنترل کنید؛ بسیاری داروها، مخصوصا داروهای پایینآورنده فشار خون دارای عارضه جانبی سرگیجه هستند. پزشک در صورت وجود سرگیجه، داروی مصرفی شما را تغییر خواهد داد.
نمک زیاد نخورید؛ خوردن زیاد نمک باعث احتباس آب در بدن میشود و کار گوش درونی را مختل میکند. غذاهای شور و کنسروها را از برنامه غذایی خود حذف کرده و مقدار نمک مصرفی را به ۲ گرم (یک قاشق چایخوری) در روز کاهش دهید. این مقدار نمک موجود در غذای پخته شده بهطور معمول است.
از خوردن مواد محرک خودداری کنید؛ قهوه نخورید و سیگار نکشید، چون حساسیت بدن را نسبت به حرکت بالا میبرد. اگر اصرار به خوردن قهوه با چای دارید، لااقل آن را به یک یا دو فنجان در روز محدود کنید. میتوانید به جای اینها چایهای گیاهی که کافئین ندارند بخورید.
آرامش داشته باشید؛ افرادی که تحت تنش روانی هستند یا اضطراب دارند بیشتر گرفتار سرگیجه میشوند. با ورزش و تنفس عمیق خود را آرام کنید.
مواد حساسیتزا را بیابید؛ سرگیجه میتواند نشانه آلرژی به گرده گل، حیوانات خانگی و حتی مواد غذایی باشد. عامل حساسیتآور را پیدا کرده و از آن دوری کنید.
دارو بخورید؛ برخی داروهای بدون نسخه حاوی دیمنهیدرینات یا مکلیزین حساسیت گوش درونی را به حرکت، کاهش داده و سرگیجه را از بین میبرند اما در سرگیجه شدید داروهای قویتری لازم است.
خوردن دارو آخرین راه درمان در بیماران گرفتار سرگیجه شدید است. با گذشت زمان مغز خود توانایی مقابله با بیشتر انواع سرگیجه را پیدا میکند.
▪ ورزش برای درمان سرگیجه
داشتن فعالیت جسمانی یکی از بهترین راههای درمان سرگیجه ناشی از اختلال گوش درونی است. ورزشی که حرکات زیاد سر و بدن داشته باشد مثل پیادهروی، شنا، دویدن آرام، حتی کاراته به درمان سرگیجه کمک میکند. اگر تحرک داشته باشد، بر سرگیجه پیروز میشوید.
ورزش را به تدریج شروع کنید؛ در برخی افراد بلند شدن و کمی راه رفتن هم ایجاد سرگیجه میکند. اما میتوانید آرام حرکت کنید و با شروع سرگیجه دوباره بنشینید. یعنی اگر بتوانید فقط سه قدم بدون سرگیجه راه بروید، شروع خوبی برای ورزش است. این ورزش- حرکت، سرگیجه، نشستن- را باید چندین بار انجام دهید. سه بار در روز هر بار به مدت ۲ تا ۱۵ دقیقه بسیار خوب است. اما اگر در شروع کار فقط ۲۰ ثانیه تحمل آن را دارید، اشکالی ندارد ۲۰ ثانیه ورزش بهتر از هیچ است.
حرکات چرخشی انجام دهید؛ انجام حرکات آرام چرخشی و موزون به درمان سرگیجه کمک زیاد میکند. میتوانید با چرخشهای ۹۰ درجهای شروع کنید و بعدا چرخشهای سریعتر و تندتر را انجام دهید.
فضایی متفاوت در ارایه مطالب فرهنگی علمی گردشگری اجتماعی توسط تیم پزشکی درمانی کلینیک درد ماهان